dinsdag, 19 maart 2024
Vraag Rijk
Online Schrijfhulp

Blog

russell essays

In zijn essay over Logical Positivism*, in (Russell, 1956), stelt Bertrand Russell: “Een filosoof is een logisch-positivist als hij van mening is […] dat vragen over de feiten alleen kunnen worden beantwoord door empirische methoden, en dat vragen die kunnen worden beantwoord zonder een beroep te doen op de ervaring ofwel wiskundig ofwel taalkundig zijn.”

Hij stelt verder dat sommige moderne empiristen de relatie tussen kennis en ervaring verkeerd opvatten. Dit komt door twee fouten: ten eerste een inadequate analyse van het concept ‘ervaring’ (experience), en ten tweede door stellingen in de vorm van ‘iets heeft deze eigenschap’.

metafysica vdheiden

Wie over de dingen achter de dingen schrijft, loopt het risico te verzanden in vaagheden en esoterische omschrijvingen. De dingen achter de dingen, de metafysica, daarover gaat het boek van Metafysica, van orde naar ontvankelijkheid, van Gert-Jan van der Heiden (Van der Heiden, 2021).

En ja, hij schrijft obscuur en ontoegankelijk, alsof hij de dingen achter de dingen niet wil prijsgeven. Toch is zijn gedachtegang, zijn route, van de klassieke naar de moderne metafysica de moeite waard. Omdat hij raakt aan een belangrijk thema dat juist nu aandacht verdient: de ontvankelijkheid.

Van Bijleveltstichting

Essay ingestuurd voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2023, niet genomineerd, toch het lezen waard. "Veel mensen weten de dingen zeker. Dat biedt houvast, ook al is daar soms weinig reden voor. De veiligheid van vaste grond onder de voeten is een diep menselijke behoefte, en het vergt moed om te erkennen dat we ons hierdoor vaker en vaker in troebel water begeven."

Met een hoopvolle afsluiting: "[...] hoe kunnen we de tegenstellingen tussen de waarnemingen dan bespreken en zo mogelijk wegnemen? Hoe kunnen we zorgen voor wederzijds begrip voor alternatieve waarnemingen en interpretaties daarvan?"
Lees het volledige essay hier. En kijk hier naar de genomineerden.

charles taylor
Over The Malaise of Modernity (1991) van Charles Taylor

Charles Talyor (1931) is een Canadees filosoof die zich afzet tegen overmatig individualisme en pleit voor verbinding met de samenleving. Met De Bronnen van het Zelf (1989) schrijft hij een omvangrijke geschiedenis van de moderne identiteit.

In zijn lezing The Malaise of Modernity neemt hij stelling tegen de authenticiteit die uitmondt in narcisme: sociale authenticiteit betreft voor hem juist de dialoog en een bewuste keuze voor belangrijke waarden.

crick

Een recente getuigenis over wetenschap verliep als volgt: "Als beta-wetenschapper was mijn kijk op de werkelijkheid - ook op emoties en andere processen in het menselijk brein - dat deze uiteindelijk te herleiden is tot materie waarvoor de natuurwetten gelden. Maar nu geloof ik als beta steeds minder in de maakbaarheid die veel wetenschappers betogen en denk ik dat er meer aan de hand is dan de wetenschap kan verklaren."

Gelukkig laat de wetenschap heel duidelijk zien voor welke problemen er nog geen verklaring kan worden gevonden en die nog opgelost moeten worden. Dat de wetenschap hier niet in slaagt en niet alles kan verklaren (denk bijvoorbeeld aan de kwantummechanica waarvan zelfs de eigen theoretici zeggen: "Het is niet te begrijpen"), mag nog geen reden zijn om te vluchten in niet-wetenschappelijke methodes.

In de serie ontsporende wetenschappers mag de grondlegger van de DNA-theorie, Francis Crick (1916 - 2004) niet ontbreken.

Harris en Raskin The AI dilemma

In hun presentatie met de titel “The A.I. dilemma” van 9 maart 2023 op YouTube geven Tristan Harris en Aza Raskin een goed onderbouwde waarschuwing:

"Zorg dat er regels komen voor ChatGPT en vergelijkbare ‘bots’, anders eindigt dit experiment in een grote tragedie."

Want, zeggen zij, deze nieuwe technologie brengt nieuwe verantwoordelijkheden met zich mee, en de macht erover mag niet bij de bedrijven komen te liggen die deze intelligentie ontwikkelen.

michael dummett
Over 'The Logical Basis of Metaphysics' van Michael Dummett

Michael Dummett (1925 – 2011) leverde belangrijke bijdragen aan de analytische filosofie en de taalfilosofie. Tegelijkertijd was hij actief tegenstander van rassendiscriminatie. Zijn hart lag bij het wegnemen van moeilijk op te lossen tegenstellingen. Zijn boeken zijn lastig toegankelijk, deels omdat hij zo precies formuleert, maar vooral omdat hij complexe onderwerpen behandelt.

In ‘The Logical Basis of Metaphysics’ (1991) laat hij zien hoe hij denkt de tegenstelling tussen twee onverenigbare filosofische standpunten weg te kunnen nemen. Een voorbeeldige aanpak, die in mijn ogen navolging verdient op andere terreinen van de wetenschap, in de religie, de politiek…

 martin wolf
Over ‘De Crisis van het Democratisch Kapitalisme’ van Martin Wolf, 2023

Ik ben geraakt door zijn scherpe analyse, zijn wendbaarheid en zijn gedrevenheid. Maar vooral door zijn boodschap. Ik heb het over Martin Wolf (1946) en zijn boek ‘De Crisis van het Democratisch Kapitalisme’. (Lees hier mijn samenvatting van het boek (pdf))

Het boek gaat over de economische teleurstelling, die Wolf als verklaring ziet voor het opkomend links- en rechts-populisme. Die populisten zoeken de oorzaak voor ongelijkheid en economische instabiliteit bij minderheden in eigen land en bij buitenlanders.

opinion noam chomsky the false promise of chatgpt

Sinds 2019, 15 februari 2019 om precies te zijn, opereert de app ChatGPT, die ik destijds een ‘levensgevaarlijke tekstrobot’ noemde, vanwege de vervuiling van online informatie die hij veroorzaakt.

Inmiddels zijn, dat weten we allemaal, de volgende stappen gezet en de verwachtingen zijn veelvuldig, maar de zorgen eveneens.

Noam Chomsky (1928), maakt zich in de New York Times van 8 maart 2023 zorgen om ChatGPT en vergelijkbare robots. Hij gaat daarbij in op twee aspecten die van fundamenteel belang zijn: het ontbreken van echt begripsmatig denken en de afwezigheid van enige ethiek.

david bohm
Over ‘Wholeness and the Implicate Order’ van David Bohm, 1980

De latere David Bohm (hij leefde van 1917 tot 1992) laadt de verdenking op zich dat hij speculeert als wetenschapper, als hij in 1980 zijn boek ‘Wholeness and the Implicate Order’ schrijft, en dat hij – erger nog – anderen daarmee inspireert te ontsporen als wetenschapper.