donderdag, 28 maart 2024
Vraag Rijk
Online Schrijfhulp

Blog

fuchs

Het boek Against Essentialism van Stephan Fuchs is een belangrijke bijdrage aan de theorie over de moderne samenleving, de nieuwe cultuur en het nieuwe netwerken. Een filosofisch werk met verregaande gevolgen. Lekker leesbaar, maar best lastig om te begrijpen.

Ik laat me inspireren door een bespreking van Randall Collins van de universiteit van Pennsylvania, om hier een blik te geven op een deel van de inhoud en op het belang ervan voor het denken over onder meer het sociale web en de rol van individuen, groepen en organisaties.

Alles in beweging

Kerngedachte van Fuchs is dat er geen vaststaande ideeën zijn. Om het maar eens eenvoudig te zeggen. Het netwerk van de samenleving – en niet de mensen en groepen – produceert de cultuur met haar eigen dogma's en opvattingen. In een hecht netwerk zijn er meer dogma's dan in een losser netwerk.

En, niets daarvan ligt vast: alle ideeën, individuen, groepen en organisaties zijn tijdelijke 'bevriezingen' van het netwerk dat voortdurend in beweging is. Zelfs het 'zelf' ligt niet vast: Fuchs ziet het individu als product van de interactie, niet als de oorzaak ervan.

Een flinke ommekeer dus, ten opzichte van diegenen die zo'n grote rol toekennen aan de actoren in het sociale netwerk; en een ondersteuning van bijvoorbeeld de gedachte van het verborgen eigenaarschap.

Mensen als product van hun netwerk

Fuchs stelt dat er verschillende niveaus van deelname aan het sociale netwerk zijn: het niveau van degene die een sociaal netwerk waarneemt, is niet hetzelfde als dat van degene die aan het netwerk deelneemt. Zij zien een totaal verschillende wereld. Mensen zijn dus gebonden aan het netwerk waaraan ze deelnemen, sterker nog, ze zijn er het product van, aldus Fuchs.

Er zijn geen harde eenheden waaruit de mens moet kiezen (zoals goede kunst, slechte literatuur, effectieve methodes, duurzame bedrijven), stelt Fuchs, maar voortdurende variatie en nuance, die veranderen door de tijd en met de ontwikkeling van de sociale netwerken waarin ze voorkomen.
Een principe dat we dan wel goed kunnen aanvoelen en begrijpen, maar dat in de sociale praktijk van die netwerken echter niet vaak toegepast wordt. Want, nuance en variatie zijn nu eenmaal geen sterke punten in bijvoorbeeld een debat dat hard gespeeld wordt…

Fuchs stelt dat dit gebrek aan nuance en variatie juist voorkomt in netwerken met veel (interne) verbindingen en dat losser georganiseerde netwerken de wereld meer vloeibaar en dynamisch waarnemen. En niets ligt vast. Netwerken kunnen transformeren naar nieuwe netwerken en oude, harde netwerken kunnen uiteenvallen.

Cultuur binnen en buiten

Aan de conversatie – in vergaderingen en in 'gewone; gesprekken – kun je zien hoe 'vast' een netwerk zit in 'essentiële' begrippen. Zo'n conversatie kan binnen zo'n netwerk vaak heel solide overkomen, maar voor wie er verder vanaf staat, vol tegenstrijdigheden en onvolledigheden zitten. Fuchs onderscheidt drie fasen van 'bevriezing' van sociale netwerken.

1) De Ontmoeting, als kleinste eenheid van sociale organisatie. Fuchs stelt dat het individu niet de bouwsteen is, maar het resultaat van de Ontmoeting. En, dat de mate waarin mensen individueel zijn, varieert met hun plek in het betreffende sociale netwerk.
2) De Groep, als een uitdrukking van solidariteit tussen de leden. En, die in de loop van de tijd kan oplossen in het niets, of verder kan bevriezen tot een Organisatie.
3) De Organisatie, als een min of meer formele structuur die zichzelf definieert rond 'essenties' als geld en reputatie en die communiceert met de buitenwereld via woordvoerders. En, die achter deze façade best turbulent is, voor wie erachter kijkt.

Inspiratie voor het sociale web

Een inspirerende kijk op sociale netwerken, dus, die zeker van nut is voor wie zich actief beweegt op het sociale web, om te delen, luisteren en activeren in allerlei verbanden. En dit is nog maar een fractie van de ideeën in dit boek.

Een boek om goede nota van te nemen. Denk ik. Hier is de link naar de pdf van het boek Against Essentialism. Gratis op het net, zoals dat hoort. Leesvoer voor de dagen rond de jaarwisseling.