Disgrace van John Michael Coetzee is een sterk en verpletterend boek. Vanwege het verhaal van de professor die een misstap begaat. Vanwege de thematiek die de driften tegenover de rede stelt. Vanwege de historische achtergrond van de Zuid-Afrikaanse rassenscheiding.
Zo'n boek kan in een toneelbewerking bijna niet kapot. Hoewel?
De voorstelling In Ongenade die ik op 5 januari 2012 in de Stadsschouwburg Utrecht zag, gespeeld door Toneelgroep Amsterdam, verdient de naam toneelstuk eigenlijk niet.
Sprankelend begin
Afgezien van het sprankelende begin van de opvoering, waarin een mooi spel wordt neergezet dat gebruikmaakt van de hele zaal en van aantrekkelijke toneelmiddelen, verdient deze opvoering eigenlijk niet meer dan de aanduiding 'hoorspel'.
Het prachtige toneelbeeld met de etalagepoppen verveelt na een tijdje. Net als de lange monologen zonder al te veel toneelmatige verrassingen; en dat geldt ook voor de dialogen.
Subtiel
Dramaturgische subtiliteiten als de terzijdes en de sprongen in tijd en ruimte kunnen dat niet compenseren. Net zomin als de prachtige vondst van het kleine gitaartje waarmee de hoofdpersoon, David Lurie, zijn wanhoop en zijn momenten van waanzin kracht bijzet.
De prachtige symmetrische gelaagdheid van Davids werkelijkheid met die van de honden, de kleurlingen en die van Lord Byron, wiens werk David steeds reciteert, zijn gewoon aan Coetzee toe te schrijven. Goed dat de regisseur deze zo mooi door de teksten weeft. Maar voor het schouwspel ligt daar nog een uitdaging.
De meesterlijke ontwikkeling van het karakter van de hoofdpersoon, van de nerd-achtige professor met zijn driften en verlangens, naar de authentiek menselijke held in de relatie met zijn dochter, haar vriendin ("Bef"), haar verkrachters en haar 'terreinknecht' Petrus ten spijt. Het blijft toneelmatig heel statisch.
Ogen dicht
Als je je ogen dichtdoet, geniet je evenveel, ook van de humor die David Lurie in zijn sarcasme met ons deelt. En dat komt met name door het magistrale spel en de meeslepende natuurlijke dictie van Gijs Scholten van Aschat, die David Lurie zo neerzet dat je wilde dat het niet ophoudt.