(Illustratie: Wired)
Blikvernauwing en beperkte waarneming, ze zijn ons allen niet vreemd. Door de eigen vooringenomenheid, maar ook door de selectie die de media en de opinieleiders voor ons maken. Enerzijds onze redding, waardoor we niet hoeven te verdrinken in die onafzienbare stroom van gegevens. Anderzijds zorgen blikvernauwing en beperkte waarneming voor isolement, eendimensionaliteit en gebrek aan nuance.
Verfijnde selectiemechanismen
De online media zetten dit een stap verder. Online serviceproviders passen verfijnde selectiemechanismen toe om hun publiek informatie te geven waarvan zij denken dat deze gewenst is, als service maar vooral als verdienmodel. Want, met die gerichte informatie op grond van wat de bezoekers doen en laten, verdienen deze serviceproviders hun brood.
Hierdoor wordt de beperkte waarneming nog beperkter. De online blikvernauwing kennen we bijvoorbeeld als de ‘filter bubble’ van Google waarover Ed Pariser ons vertelt, of van de ondoorgrondelijke samenstelling van de tijdlijn die Facebook hanteert.
‘Facebook is broken’, schrijft Jon Evans op 5 juni 2017 op Techcrunch.com. Want, zegt hij, Facebook is met zijn ‘behavioral targetting’ een vicieuze cirkel geworden, die niet alleen reageert op het gedrag van de deelnemers maar die dat gedrag zelfs ook bepaalt. Hoe meer je aangeeft bepaalde posts te waarderen, hoe meer Facebook je van dat type posts voorschotelt. Hierdoor ontstaan rondom elke ‘liker’ kleine groepen van specifieke Facebook-vrienden en Facebook-onderwerpen, waarin deze geïsoleerd raakt van zijn overige vrienden.
Disconnected bubbles
Een dienst die zegt de mensheid te willen verbinden, fragmenteert deze dus nu algoritmisch in ‘fractal disconnected bubbles’, en selecteert voor elke bubble, aldus Evans, algoritmisch ‘the shocking and outrageous’ omdat het inschat dat daar behoefte aan bestaat. Omdat het schokkende hier zwaarder weegt dan de nuance – zo werken de algoritmes van de online providers nu eenmaal – ontstaat er binnen elke ‘disconnected bubble’ een wereldbeeld waarin het spektakel overheerst ten koste van subtiliteit.
Afbeelding van de ‘echte’ wereld
Het is niet zo vreemd dat de online services deze kenmerken vertonen. Want, in hun voorkeur voor het ongenuanceerde en het platte vormen ze een uitstekende afbeelding van wat zich in de ‘echte’ wereld afspeelt aan essentialisme, radicale overtuigingen en group think. Zo eigen aan alleen de sociale media is die platheid dus niet.
Online of offline, het blijft zaak om hard te werken aan de eigen oordeelsvorming.