Op 23 juni 2020 twittert Donald J. Trump het volgende voorbeeld van struisvogelpolitiek: "Cases are going up in the U.S. because we are testing far more than any other country, and ever expanding. With smaller testing we would show fewer cases!"

Hiermee gebruikt hij een ernstige vorm van 'survivor bias', een drogreden waarbij belangrijke ontbrekende informatie buiten beschouwing wordt gelaten om een punt te scoren. Bijna hilarisch, als het niet zo gruwelijk was.

Drogredenen in de politiek

De oude Grieken en Romeinen hebben ons een prachtig en veelomvattend arsenaal aan argumentatiefouten nagelaten. Het zijn verbale vuiststoten die veel in het politiek debat toegepast worden. Zij wilden het debat daarmee zuiveren, maar schroomden er evenmin voor de drogredenen in te zetten.

Denk aan het spelen op de man (argumentum ad hominem) in plaats van op de inhoud, of de jij-bak (tu quoque) die de eigen fout goedpraat met de fout van de tegenstander, of het beroep op hartstochten (argumentum ad populum) in plaats van rede...

De survivor bias

Met de survivor bias maken sprekers vaak zonder het te beseffen een daverende denkfout. De fout is vaak verleidelijk overtuigend en vraagt veelal om nauwgezet nader onderzoek. Kernvraag daarbij moet zijn: "Hoe weet u dat?"

Een wondermooi voorbeeld vinden we in de zogenaamde succesboeken: welke eigenschappen heeft de succesvolle schrijver, filmster, entrepreneur et cetera? Hierin wordt het recept voor het succes van die ene persoon beschreven. En daarbij laten zij de miljoenen andere mensen die hetzelfde probeerden (en niet slaagden) buiten beschouwing.

En dat 'foutje' valt niet meteen op.

Mislukking niet overgeleverd

Dat komt doordat de onsuccesvolle verhalen de overlevering niet haalden, omdat die verhalen niet overleefden. Falen is niet interessant, succes wel. En toch is de informatie die daarmee verloren gaat juist van levensbelang.

Zo gebruikten de militaire strategen in 1941 de plaats van de kogelgaten in de aangeschoten vliegtuigen die terugkwamen uit het gevecht. Daarmee dachten ze te kunnen bepalen waar het vliegtuig het kwetsbaarst was: daar was het vliegtuig immers geraakt.

Totdat een slimmerd van het team opmerkte dat ze helemaal geen informatie hadden over de vliegtuigen die het niet hadden overleefd. De vliegtuigen die ze analyseerden, hadden het immers allemaal overleefd. De kogelgaten gaven eerder het tegendeel aan: als je daar geraakt werd, was je kans op terugkeer groot.

Die denkfout heet nu de 'survivor bias'.

Als je niet kijkt, zie je het niet, zei Trump al, bijna Cruyffiaans.

Voor meer drogredenen, met voorbeelden, kijk hier. Handig voor gedegen schrijfwerk.
Lees hier een artikel over Survivor Bias in de Scientific American.