dinsdag, 8 oktober 2024
Vraag Rijk
Online Schrijfhulp

Blog

kastrup

Het vertrouwen in de wetenschap is een groot goed, zeker in deze tijden van scepsis, samenzweringsdenken en achterdocht ten aanzien van de wetenschappelijke methode.

Want, al weten wetenschappers het niet altijd zeker en al zijn zij het niet altijd met elkaar eens, bij wie moeten we anders terecht als we zoeken naar een goed onderbouwd antwoord op vragen over hoe onze wereld in elkaar zit?

Met de oprichting van de Essentia Foundation* (www.essentiafoundation.org) is een bedenkelijk markeringspunt ontstaan in het wetenschappelijke landschap.

Idealistische Metafysica

Deze stichting probeert een nieuwe, idealistische metafysica te introduceren, onder meer omdat de traditionele wetenschap onvoldoende verklaringen biedt voor de verschijnselen zoals die zich aan ons voordoen. Want, er is – aldus het manifest van deze stichting – een groeiend bewustzijn dat wetenschap slechts een visie tussen vele andere is… Een twijfelachtig uitgangspunt en verontrustend ook, omdat velen uit de academische wereld zich bij deze stichting en haar activiteiten aansluiten.

De Essentia Foundation is in 2020 opgericht door Fred Matser, een Nederlandse filantroop, en profileert zich als een denktank ter promotie van het filosofisch idealisme. Uit hun statuten: “De stichting heeft tot doel om het bewuste zijn en het harmonieus samen leven te ontwikkelen, zulks in de meest brede en diepe zin van het woord, door middel van diverse communicatievormen en mediakanalen, om de stroming in de filosofie die geduid wordt als het idealisme (idealism) of het non-dualisme te bevorderen.”

Aan het bestuur van de Essentia Foundation zijn veertien internationale wetenschappers van academische statuur verbonden; een zeer groot aantal academici levert verder bijdragen aan de artikelen en video’s op de website en aan de conferenties op vele universiteiten. Prominent bestuurslid is Bernardo Kastrup, (PhD, PhD (sic)), Executive Director, die vele presentaties en boeken op zijn naam heeft staan. Als we Kastrup nader onder de loep nemen, hebben we meteen ook het probleem van zijn stichting, haar gedachtegoed en haar apostelen te pakken.

De kern van hun zaak

Bernardo Kastrup is twee keer gepromoveerd, een keer in filosofie (ontology en philosophy of mind) en een keer in computer engineering. Hij produceerde een tiental boeken, vele papers en instructieve video’s. Hij werkte voor CERN en de Philips Research Labs, maar verliet deze instellingen om te werken aan zijn centrale thema: het universum als zenuwstelsel. “Bewustzijn is niet afkomstig van onze hersenen, het is een eigenschap van het universum. Wij maken geen bewustzijn, we nemen deel aan bewustzijn dat daar buiten al aanwezig is. En… we zijn tegelijkertijd ontvangers en zenders van bewustzijn.” (Kastrup, in de Scientific American van 25 maart 2019)

Wat moeten we hierna nog meer zeggen? Behalve de tegenstrijdigheid in zijn stellingname (we maken geen bewustzijn, versus, we zijn zenders van bewustzijn) is hier geen enkele argumentatie tegen opgewassen. Elke weerlegging verdrinkt in het moeras van niet te verifiëren vaststellingen dat Kastrup hier schept. Er is eigenlijk geen beginnen aan. Een poging, niettemin.

Obscure wetenschap?

De centrale these van Kastrup, en van de volgers van de Essentia Foundation, is dat menselijk bewustzijn geen fysiek, biologisch brein nodig heeft. “Bewustzijn bestaat voor, en is de voorwaarde voor, het materiële bestaan.” Dit is de filosofische vaststelling die Kastrup doet. Kastrup is geen neurowetenschapper. Toch gebruikt hij begrippen, grafieken, hersenscans uit de neurowetenschap om zijn stellingname te onderbouwen. Dat hij daarbij vaak verzandt in ondoordringbare academische details is op zijn minst verdacht. Maar belangrijker is dat hij een filosofische kwestie af wil doen met vaak irrelevante en triviale neurowetenschappelijke details, waar een filosofische constructie gewenst zou zijn.

Kwalijker wordt het wanneer hij zijn paradigma – het “analytisch idealisme”, of de “idealistische metafysica” – karakteriseert als “religieus” en “spiritueel”. En als hij tegelijkertijd aangeeft dat “vele papers” en vele data zijn gedachtegoed ondersteunen, zonder dat ook maar ergens te onderbouwen. Dan laat Kastrup zien dat herhaalbaarheid, consistentie en controleerbaarheid niet tot zijn academische gereedschappen behoren, en ook niet tot die van de gemeenschap waarvan hij Executive Director is, de Essentia Foundation.

Conclusie

De groep wetenschappers rond de Essentia Foundation probeert een nieuwe metafysica te introduceren, onder meer omdat de wetenschap alleen onvoldoende verklaringen zou bieden voor verschijnselen zoals die zich aan ons voordoen. Maar zij bijt zichzelf in de wetenschappelijke staart door een idealisme voor te staan zonder daarbij de ‘zelf-referentiële paradox’ die zij bij de positivisten waarneemt, te vermijden en zonder duidelijk te maken hoe het ‘ik-perspectief’ een uitweg kan bieden die meer oplevert dan wat de ‘harde wetenschap’ met zijn verificatie-eisen en waarschijnlijkheidsclausules kan opleveren.

Hadden zij zich verdiept in de aanpak van de Weense Kring en de Berlijnse School, bijvoorbeeld in het werk van Hans Reichenbach (1891–1953), dan hadden zij gezien dat diezelfde metafysica inspiratie zou kunnen opleveren voor wetenschappelijke ideeën, maar dat we het voorlopig moeten doen met de verificatie en de waarschijnlijkheidsleer als toetsstenen, omdat we zoveel nog niet zeker kunnen weten in de wetenschap.

Lees ook: https://www.rijkwillemse.nl/767-helder-denken-over-wetenschap

* Team en Academic Advisory Board van de Essentia Foundation:

Fred Matser
Founder and Chairman

Evert Greup
Non-Executive Director

Prof. dr. Jan van der Greef
Non-Executive Director

Bernardo Kastrup, PhD, PhD
Executive Director

Prof. Jeffrey J. Kripal, PhD

Prof. Hyman M. Schipper, MD, PhD, FRCPC

Prof. Edward F. Kelly, PhD

Prof. Donald D. Hoffman, PhD

Prof. dr. Sarah Durston

Prof. Mikhail Ilyin, PhD, PhD

Dr. Iain McGilchrist

Claus Metzner, PhD

Prof. Bernard Carr, PhD

Prof. Henk Barendregt

Prof. Heleen Slagter

Steve Taylor, PhD