Over The Malaise of Modernity (1991) van Charles Taylor

Charles Talyor (1931) is een Canadees filosoof die zich afzet tegen overmatig individualisme en pleit voor verbinding met de samenleving. Met De Bronnen van het Zelf (1989) schrijft hij een omvangrijke geschiedenis van de moderne identiteit.

In zijn lezing The Malaise of Modernity neemt hij stelling tegen de authenticiteit die uitmondt in narcisme: sociale authenticiteit betreft voor hem juist de dialoog en een bewuste keuze voor belangrijke waarden.

Narcisme

Het romantische ideaal van de authenticiteit vinden we in de oproep van Jean-Jacques Rousseau (1712 - 1778) om te luisteren naar de eigen innerlijke stem, alles af te wijzen 'wat men vindt' en zich te verzetten tegen verstikkende conventies. Maar wanneer deze oproep gekoppeld wordt aan het liberale principe van de autonomie en de vrije zelfbeschikking, leidt dat volgens Taylor tot een cultuur van zogenaamde authenticiteit en narcistische zelfverwerkelijking: "Ik maak zelf wel uit wie ik ben en hoe ik leef".

Volgens Taylor zorgt die koppeling van authenticiteit en zelfbeschikking voor onnodige verschraling van het publieke domein en het privéleven. En dat is de reden waarom authenticiteit nu vaak in een kwaad daglicht staat. Want veel mensen bekritiseren de mythe van de zelfontplooiing: "Hoed u voor mensen die zeggen dat ze authentiek willen zijn, dat ze zichzelf willen zijn. Het zijn benepen narcisten die zich alleen maar bezighouden met navelstaarderij en die geen enkele bijdrage leveren aan de samenleving." Zo vat Taylor-kenner Joep Dohmen het in zijn hoorcollege van 2010 samen.

Morele authenticiteit

Taylor stelt daar een authenticiteit die gebouwd is op drie uitgangspunten tegenover: 1) respect voor de autonomie van personen en voor hun onderlinge verschillen, 2) respect voor de mogelijkheid om een zinvol leven in te richten, en 3) erkenning en waardering.

Hij stelt dat het tweede uitgangspunt vandaag steeds meer de overhand krijgt. Dat komt doordat de klassieke sociale hiërarchie is ingestort waarin iemands identiteit werd bepaald door diens sociale positie en afkomst. Met de afbrokkeling van de standenmaatschappij, brokkelt ook het fundament onder de identiteit af.

Betekenisvolle verbinding

Volgens Taylor kunnen mensen hun identiteit alleen zinvol definiëren tegen de achtergrond van dingen die ertoe doen. "Alleen als ik besta in een wereld waarin de geschiedenis, of de eisen van de natuur, of de behoeften van mijn medemensen, of de plichten van burgerschap, of de roep van God, of iets anders van deze orde ertoe doet, kan ik een identiteit voor mezelf definiëren die niet triviaal is. Authenticiteit is niet de vijand van de eisen die van buiten het zelf komen; het veronderstelt zulke eisen." (p40 Malaise of Modernity)

Daarom, zegt Taylor, zullen echt authentieke mensen zich nooit onttrekken aan een dialoog en zich altijd uitdrukkelijk verbinden met de gangbare referentiekaders. Dat is sociale authenticiteit, met dialoog en met gefundeerde keuzes voor wat belangrijke waarden zijn.

Dat betekent een verbinding van de authentieke mens met de samenleving en een voortdurend verlangen naar morele kwaliteit.